با عنایت به تضاد ماهوی و هویتی انقلاب اسلامی با نظام سلطه و مقابله با توطئه‌های استکبار جهانی، آمریکا همواره به عنوان دشمن ملت ایران و حامی و پشتیبان اصلی رژیم طاغوت قبل از انقلاب ایفای نقش نموده و پس از انقلاب شکوهمند اسلامی نیز با انواع تهدیدات سخت، نیمه‌سخت و نرم، درصدد ساقط نمودن نظام جمهوری اسلامی بوده و انواع فشارهای سیاسی و تحریم‌های فلج‌کننده را علیه دولت و ملت ایران اعمال نموده است.

این مساله، بیانگر این واقعیت است که امریکا هرگز استقلال سیاسی و حاکمیت ملی ایران را در چارچوب حق تعیین سرنوشت، به رسمیت نشناخته و هنوز هم در حال و هوای ماه عسل قبل از انقلاب با رژیم شاه به سر می‌برد. در این میان شناسایی و معرفی چهره‌ی واقعی امریکا برای ملت ایران و سایر ملل استقلال‌طلب و آزادی‌خواه جهان و در عین حال، کسب دستاوردهای بزرگ تاریخی و حماسه‌آفرین ایران اسلامی، یکی از حلقه‌های مفقوده‌ی تحقیق و پژوهش علمی در چارچوب علم نافع است.

مساله‌ی اصلی این پژوهش این است که نظام سیاسی امریکا چه راهبردها و سیاست‌های استعماری را اعم از نفوذ و سلطه علیه ملت ایران و انقلاب اسلامی به کار بسته و در مقابل، ملت ایران با مقاومت فعال و اسلامی خود به چه الگوها، دستاوردها و پیشرفت‌هایی در عرصه‌های مختلف داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی دست یافته است. به همین منظور کتاب دانشنامه ایران و آمریکا الگوی مقاومت علیه نفوذ و سلطه خارجی - جلد چهاردهم، اثر مهدی روحی؛ سعی دارد ابتدا در قالب محیط‌شناسی راهبردی، به توصیف محیط پیدایش استقلال‌خواهی و مبارزه دائمی جمهوری اسلامی با استکبار جهانی پرداخته شود و سپس در فصل بعد، اهم سیاست‌ها و اقدامات ایالات متحده برای بازستاندن روابط استعماری گذشته و بازگشت به مناسبات سلطه‌گری_سلطه‌پذیری بیان شود.

به مهم‌ترین اقدامات جمهوری اسلامی برای مقابله و مواجهه با نظام استکبار جهانی به رهبری آمریکا، در فصل سوم این پژوهش اشاره خواهد شد. در فصل چهارم، با استفاده از روش گرندد تئوری (داده بنیاد) و مصاحبه خبرگانی، مدل رفتاری جمهوری اسلامی در مقابله با افزون‌طلبی آمریکا در قالب الگوی مواجهه با نظام سلطه ارائه خواهد شد و در نهایت، فصل پایانی (پنجم) به درس‌ها، عبرت‌ها، دستاوردها و پیامدهای چهل سال مواجهه جمهوری اسلامی با نظام سلطه خواهد پرداخت.

گزیده کتاب دانشنامه ایران و آمریکا: نیم قرن حماسه مقاومت (جلد چهاردهم)

2-3-3. اشغال لانه جاسوسی، انقلاب دوم و تثبیت انقلاب
از مواردی که در روابط میان ایران و ایالات متحده بسیار اثرگذار و پر اهمیت بوده، اشغال لانه جاسوسی است. این واقعه منجر به خاتمه روابط یک‌سویه و سلطه‌گرانه ایالات متحده شد.

همچنین در تحولات و نسبت روابط دو کشور بسیار مهم بود. امام خمینی این حادثه را انقلاب دوم تعبیر کردند. علت آن نیز تا حدودی مشخص است؛ اگرچه با پیروزی انقلاب، شاه از ایران فرار کرده بود، ولی یگانه حامی و متحد راهبردی او با همکاری ایادی داخلی خود، درصدد توطئه و بازگرداندن مناسبات پیشین خود در قالب جدید بود. یکی از نتایج ملموس اشغال سفارت آمریکا کشف شبکه حامیان شاه و آمریکا در میان انقلابیون بود. دیگری، استعفای دولت لیبرال موقت بود که هنوز بازگشت ایالات متحده را در سر می‌پروراندند.

لذا انقلاب دوم مردم ایران با اشغال لانه جاسوسی صورت گرفت و روند تاریخ جمهوری اسلامی را در مسیرجدیدی قرار داد. به علاوه، این حادثه تحقیر ابرقدرتی بود که پس از جنگ جهانی دوم همواره درصدد اعمال سلطه و بسط مناسبات استعماری خود در همه نقاط دنیا بود. به لحاظ اهمیت تاریخی این حادثه و تأثیر آن در قطع روابط استعماری و سلطه‌گرانه ایالات متحده با ایران، توجه بیشتر به این حادثه عظیم اهمیت می‌یابد.. .