کتاب درس سحر، شرح ابیاتی از حافظ شیرازی به بیان شیرین آیت الله حائری شیرازی می‌باشد و انتشارات نشرمعارف آن را به چاپ رسانده است. کتاب حاضر، متن پیاده‌شده و تدوین‌شدۀ سلسله جلساتی است که مرحوم استاد(ره) در دهۀ 80 در محل حافظیۀ شیراز، به شرح برخی از ابیات جناب حافظ پرداخته‌اند. از آنجاکه محور جلسات، اشعار و ابیات مختلف حافظ بوده است، لذا ساختار کتاب بر همین اساس چیده شده است و فصل‌بندیِ موضوعی منظمی به سیاق کتاب‌های علمی ندارد.

کتاب به چه اشعاری اشاره دارد؟

غزل‌های عارفانه و حکمت‌آموز خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی، قرن‌هاست که چون چشمه‌ای جوشان، جان‌های تشنۀ حقیقت و معرفت را سیراب می‌کند. کلام او که «لسان‌الغیب» لقب گرفته، آمیزه‌ای شگفت‌انگیز از هنر، حکمت، و عرفان است که در هر عصری، طراوت و تازگی خود را حفظ کرده و با هر خوانشی، افق‌های جدیدی از معنا را به روی مخاطب می‌گشاید.

با این حال، عمق مفاهیم و ظرافت اشارات در شعر حافظ، گاه چنان است که برای درک کامل آن، نیاز به راهنمایی است که خود از این خوان گسترده، بهره‌ها برده باشد.

گزیده کتاب درس سحر

حافظ وقتی‌که از میکده و خرابات سخن می‌گوید، منظورش فراموش کردنِ خود است؛ اما بعد از فراموش کردنِ دیگران:

زاد راه حرم وصل نداریم مگر به گدایی ز در میکده زادی طلبیم

اشکِ آلودهٔ ما گرچه روان است ولی به رسالت سویِ او پاک‌نهادی طلبیم

لذت داغ غمت بر دل ما باد حرام اگر از جور غم عشق تو دادی طلبیم

می‌گوید اگر در این راه که می‌آیم، اتفاقاتی پیش آمد، و من دادخواهی کردم، لذتِ غم تو بر من حرام باشد!

«لذت داغ غمت بر دل ما باد حرام». چه زیبا حرف می‌زند! لذت و داغ و غم را با هم می‌آورد. می‌گوید غمِ تو چقدر لذیذ است؛ اگر ما دادخواهی کردیم، این لذت بر ما حرام باشد! ازاین‌رو در روایت داریم که اگر کسی مفتون و دل‌باختۀ دنیا شود، به بلاهایی مبتلا می‌شود که کمترینش آن است که خدا لذت مناجات با خودش را بر او حرام می‌کند. چنین کسی درک نمی‌کند که صحبت کردن با خدا چقدر لذیذ است. این ظرافت است که می‌گوید: «لذتِ داغ غم»! می‌گوید این غم اگر آتشم بزند و داغم بکند، چه لذتی دارد این داغ غم: