کتاب جعبه سیاه

معرفی کتاب جعبه سیاه

کتاب جعبه سیاه: نگاهی نو به یادداشت‌های امیر اسدالله علم» نوشته سیدمحمدحسین راجی، اثری تحلیلی و مستند است که با اتکا بر مستندات تاریخی موجود در «یادداشت‌های امیر اسدالله عَلَم»، به بررسی وضعیت دوران پهلوی و مقابله با تلاش‌های تطهیر این دوره می‌پردازد. این کتاب با هدف مصون نگه داشتن مخاطب از تاثیرات عمیق و ناخودآگاه مطالب تاریخی خلاف واقع، تدوین شده است.

نویسنده در این اثر، با نگاهی ریزبینانه و موضوعی، خاطرات علم را به دقت انتخاب و تحلیل کرده است؛ به گونه‌ای که از توضیحات طولانی و تحلیل‌های پیچیده اجتناب شده و تنها در مواردی که خاطره نیازمند توضیح کوتاه بوده، به آن پرداخته شده است. این روش باعث شده تا از دل خاطرات سراسر تملق و تعریف اسدالله علم، بخش‌های شاخص و مهم انتخاب و بیان شود.

خاطرات علم به دلیل برخورداری از انبوه اطلاعات و سرنخ‌های ارزشمند، از منابع بسیار مهم مطالعه تاریخ آن دوران به شمار می‌روند. اما برای بهره‌برداری درست از این منابع، باید از ظاهر عبارات و واژه‌ها گذشت و به عمق حقایق و مفاهیم نهفته در آن‌ها رسید. این امر به پژوهندگان تاریخ امکان می‌دهد پرده نازک ادعاها و خودستایی‌های محمدرضا شاه را کنار زده و پشت‌صحنه واقعی و عینی حکومت پهلوی را مشاهده کنند.

کتاب در واقع تصویری واقع‌بینانه و نقادانه از دوران پهلوی ارائه می‌دهد، به‌ویژه در عصری که بسیاری تلاش دارند آن دوران را تحریف و بزک کنند. جعبه سیاه می‌تواند دریچه‌هایی از شناخت بهتر و واقعی‌تر آن دوره تاریخی را به روی جویندگان حقیقت باز کند و به تحلیل دقیق و مستند این بخش مهم تاریخ معاصر ایران کمک نماید.

گزیده کتاب جعبه سیاه

شاه هنگامی که با چنین سخنانی مواجه می‌شد ظاهراً آنها را می پذیرفت و خود بر لزوم سخن گفتن و انتقاد کردن حزب اقلیت تاکید می‌کرد؛ اما به محض اینکه حزب یاد شده در این مسیر گام برمی‌داشت خشم و عصبانیت وی را به دنبال می آورد. دو ماه بعد از سخن علم با شاه درباره احزاب مجدداً شاه مانند قبل مواضع دیکتاتوری خود را تکرار می‌کند:

«شنبه ۳۱ تیر تا یک شنبه ۸ مرداد ۱۳۵۱: یک دفعه برگشتند فرمودند این دکتر کنی رئیس و دبیر کل حزب مردم چه غلطهایی کرده است؟ عرض کردم نمی‌دانم. فرمودند: بلی در اصفهان میتینگ داده و گفته است این دولت یک دولت ارتجاعی است و به علاوه اگر انتخابات شهرداری‌ها و انجمن‌های ولایتی آزاد باشد، حزب ما خواهد برد. اولاً چطور به خود جرئت داده است بگوید دولت من دولت ارتجاعی است. ثانیاً چطور ممکن است تفوه به این حرف بکند که انتخابات در سلطنت من آزاد نیست؟ عرض کردم من که خبر نداشتم چه گفته است؛ ولی رئیس حزب اقلیت یک چیزی که باید بگوید. هر چه میگوید اگر شاهنشاه tolerance [بردباری] نداشته باشد، البته برخورنده است و به ابروی یار برمی‌خورد.»