درسهای اسفار (جلد پنجم)

معرفی کتاب درسهای اسفار (جلد پنجم)

درسهای اسفار (دوره شش جلدی)، صورت مکتوب مجموعه درس‌های کتاب اسفار ملاصدرا که توسط فیلسوف معاصر، مرتضی مطهری (1298-1358ش)، در سال‌های 1354-1357ش است که برای جمعی از فاضلان حوزه علمیه قم بیان کرده است. استاد شهید در این درس‌ها قسمتی از مبحث «قوه و فعل» کتاب اسفار را تدریس نموده‌اند و علت انتخاب این مبحث، مطرح بودن برخی اندیشه‌های مارکسیستی در ارتباط با مسئله حرکت در آن دوره بوده است. این کتاب از یک سو غنای فلسفه اسلامی را نمایان می کند و از سوی دیگر دقت نظر و تسلط آن استاد شهید را بر مسائل فلسفی آشکار می‌سازد و همانند سایر آثار استاد از بیانی روشن و روان برخوردار است. این مجموعه شامل شش مجلد می‌باشد.

کتاب درسهای اسفار (جلد پنجم)  شامل بیست و دو جلسه از درس‌های مذکور است که چهارده فصل از مبحث قوه و فعل کتاب اسفار ملاصدرا را در بر می‌گیرد. همچون مباحث قبلی، روش تدریس استاد این گونه بوده است که ابتدا مطلب را با توجه به مسائل مربوط به آن و تطبیق و مقایسه آراء مختلف بیان می‌کرده‌اند و آنگاه متن اسفار را می‌خوانده‌اند و در ضمن متن‌خوانی توضیحات لازم و گاه نکات بدیع و جدیدی را بیان می‌نموده‌اند.

گزیده کتاب درسهای اسفار (جلد پنجم)

در باب حرکت کیفی مسأله خیلی ساده است. اگر دو کیف وجود داشته باشد که به همان اصطلاح معروفی که در منطق و فلسفه مطرح است متضاد باشند، گاهی شیئی از این ضد به سوی آن ضد حرکت می‌کند و شی‌ء دیگری از آن ضد به سوی این ضد؛ مثل اینکه جسمی أبیض باشد و تدریجا به سوی سواد حرکت کند و متقابلا جسمی اسود باشد و تدریجا به سوی بیاض حرکت کند. نظر به اینکه بیاض و سواد متضادند دو حرکت را هم که یکی مبدئش بیاض است و منتهایش سواد و دیگری مبدئش سواد است و منتهایش بیاض «متضادین» می‌نامیم. البته گاهی دو کیف متضاد نیستند بلکه کالمتضاد می‌باشند. شرط تضاد اصطلاحی این است که بین متضادین نهایت بُعد باشد؛ مثلا از نظر این آقایان میان سیاهی و سفیدی تضاد است.

بنابراین رنگ های متوسط را که بعضی به سفیدی نزدیکند و بعضی به سیاهی «کالمتضادین» می‌نامند. مثلا اگر جسمی از صفرت به سوی نیلیت حرکت کند و جسم دیگری از نیلیت به سوی صفرت حرکت کند این دو حرکت را «کالمتضادین» می‌نامند چون نیلیت و صفرت کالمتضادین می‌باشند.