صفحات کتاب

کنگره

دیویی

کتابشناسی ملی

شابک

سال نشر

<h2 style="text-align: justify;">معرفی کتاب مکاتب احیاگری اسلامی در هند قرن نوزدهم میلادی&nbsp;</h2>
کتاب مکاتب احیاگری اسلامی در هند قرن نوزدهم میلادی نوشته پرستو کلاهدوزها و حمید عابدیها در انتشارات دانشگاه مذاهب اسلامی به چاپ رسیده است. این کتاب به بررسی جنبش&zwnj;های احیاگری اسلامی در هند در قرن نوزدهم میلادی می&zwnj;پردازد.
موضوع اصلی این کتاب تلاش&zwnj;های فکری و اجتماعی مسلمانان هند در جهت بازسازی و تقویت اسلام در برابر چالش&zwnj;های جدید دوره استعماری و تغییرات اجتماعی است.
دین و دینداری باعث حیات انسان و جامعه می&zwnj;&rlm;شود، چنان که خداوند متعال در قرآن کریم هدف از رسالت پیامبر (ص) را احیای انسان&rlm;&zwnj;ها می&zwnj;&rlm;داند: &laquo;یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ&raquo;؛ یعنی ای کسانی که ایمان آورده&zwnj;&rlm;اید، زمانی که خدا و پیامبر شما را به چیزی که مایه&rlm;&zwnj;ی حیات شماست، فرا خواندند، دعوت آنان را اجابت کنید؛ اما همین دین حیات&zwnj;بخش، ممکن است در گذر زمان در بستر تاریخ و اندیشه&rlm;&zwnj;ها و فهم&rlm;&zwnj;ها و آداب و رسوم و خلقیات مردمان، آلودگی&rlm;&zwnj;هایی (آشکار و نهان، محسوس و نامحسوس) پیدا کند؛ چیزهایی بر آن افزوده و چیزهایی از آن مغفول واقع شود؛ ابعادی از آن، چنان بزرگ شود که اصل و گوهر آن مورد غفلت واقع شود و گوهر مفاهیم اصلی آن&zwnj;چنان رنجور و ضعیف شود که از مجموعه&rlm;&zwnj;ی آن دین حذف شود.
سرانجام، آنچه به عنوان دین در میان دینداران و جامعه&rlm;&zwnj;ی دینی رواج پیدا می&zwnj;&rlm;کند، چیزی غیر از آن است که از ناحیه&rlm;&zwnj;ی خداوند متعال آمده است. در اینجاست که احیاگری دینی معنا پیدا می&rlm;&zwnj;کند؛ یعنی زدودن غبار خرافه و بدعت و تحریف از چهره&rlm;&zwnj;ی دین و عنایت به جنبه&zwnj;&rlm;های مغفول و پیراستن زواید. بنابراین، احیاگری، مسبوق و از پی عارضه&zwnj;&rlm;ای است که نصیب دین می&rlm;شود و احیاگری در عرصه&rlm;&zwnj;ی احیاگری دینی با دو تشخیص مهم روبروست؛ تشخیص درد و تشخیص درمان. بدین ترتیب، اساس کار احیاگری را می&rlm;&zwnj;توان در &laquo;دردشناسی&raquo; و &laquo;درمان&rlm;گری&raquo; خلاصه کرد. از این روست که احیاگری و اصلاح&rlm;گری بسی سخت و جان&zwnj;کاه، اما لازم و ضروری است و زاد و توشه&rlm;&zwnj;ی مناسب خود را می&rlm;&zwnj;طلبد. از دیدگاه استاد مطهری، احیاگری و اصلاح&zwnj;طلبی یک روحیه&zwnj;&rlm;ی اسلامی است و هر مسلمانی، به حکم این که مسلمان است، باید احیاگر و دست&zwnj;کم طرفدار آن باشد؛ چرا که احیاگری و اصلاح&zwnj;طلبی، هم به عنوان یک شأن پیامبری در قرآن مطرح شده و هم مصداق امر به معروف و نهی از منکر است، که از ارکان تعلیمات اجتماعی اسلام است.
شبه قاره هند از لحاظ کمی و کیفی در قرن نوزدهم بیشترین و مهمترین نواندیشان دینی و مکاتب احیاگری اسلامی را در خود جای داده و به عنوان زنجیره حد فاصل دو قرن مهم پیش و پس از خود در جریانات اصلاحی به شمار می&zwnj;آید. در این سده با سه گونه از مکاتب فکری آموزشی مواجه هستیم که هر یک با اهدافی مشترک (نجات مسلمانان از عقب&zwnj;ماندگی، مبارزه با استعمار غرب و ...) راه اندازی شدند؛ اما در رویکردها و راهکارهای سیاسی - اجتماعی خود، گاهی در برابر هم قرار گرفتند. نخستین مکتب دیوبند بود که توسط محمدقاسم نانوتوی تاسیس گشت و به عنوان مصداق کاملی از مکاتب بنیادگرایانه با نگاهی سنتی به آموزش طلاب و دانشجویان پرداخت و در ادامه مسیر با جدایی پاکستان از هند، به مرور به دو شاخه دیوبندیه (معتدل) و نئودیوبندیه (افراطی) تقسیم گردید که دومی زمینه&zwnj;ساز ایجاد جنبش طالبان در افغانستان بود. مکتب دوم علیگره نام داشت و به کوشش سر سیداحمدخان بنیان گذاشته شد و مبارزه با استعمار را به شکل فکری - علمی بر مبارزه سیاسی نظامی ترجیح می&zwnj;داد؛ لذا ضمن اعمال سیاست تسامح با حاکمیت بریتانیایی&zwnj;ها، آموزش زبان انگلیسی و علوم و فنون جدید همواره در سرلوحه دروس آموزشی دانشگاه علیگره قرار داشت. سومین مکتب ندوة العلما بود که به وسیله سیدمحمدعلی مونگیری راه&zwnj;اندازی گشت و توسط شبلی نعمانی به اوج خود رسید. این مکتب در پی رفع تعارض بین دو مکتب سنت&zwnj;گرا و نوگرای پیشین بود و بنا داشت از میان آن دو، روشی معتدل و میانه&zwnj;رو ایجاد نماید.
یکی از دریافت&zwnj;های مهم کتاب مکاتب احیاگری اسلامی در هند قرن نوزدهم میلادی آن است که مکاتب سه&zwnj;گانه یاد شده به رغم تعارضات فراوان در اعتقاد به اینکه مهمترین علت عقب&zwnj;ماندگی مسلمانان، عدم توانایی فکری علمی عالمان دینی در ارائه اسلام پویا و پاسخگو است، کاملا همسو بوده و به همین&zwnj;رو، ضرورت اصلاح امور آموزشی مدارس دینی را در اولویت اقدامات خویش قرار داده&zwnj;اند. برداشت قابل توجه دیگر اینکه تامل در سیر اقدامات و تاریخ تحولات اصلاح&zwnj;گرایانه در ممالک اسلامی ما را بر آن می&zwnj;دارد که بپذیریم احیا و پویایی اندیشه و کنش دینی، گاه از برخی ضوابط بنیادین برخوردار است که در راه همگرایی پایدار ادیان و تقریب همه سویه مذاهب همیشه و همه&zwnj;جا باید در نظر گرفته شود.
<h2 style="text-align: justify;">گزیده کتاب مکاتب احیاگری اسلامی در هند قرن نوزدهم میلادی&nbsp;</h2>
در زبان&zwnj;های غربی واژه جهاد اغلب به جنگ مقدس ترجمه شده است. اگر منظور از جنگ مقدس جنگی باشد که دارای انگیزه مذهبی است، این ترجمه در نظر اول درست است. زیرا کتاب&zwnj;های فقه جهاد را وقتی مشروع می&zwnj;دانند که دارای انگیزه&zwnj;های مذهبی باشد. اما تحقیقات تاریخی ثابت کرده که بسیاری از جنگ&zwnj;های دولت&zwnj;های اسلامی دلایلی کاملاً مادی و غیرمذهبی داشته&zwnj;اند.
در جامعه&zwnj;ای که سیاست به طور کامل در دست دین است، تمایز محسوسی بین سیاست و مذهب وجود ندارد و اهداف و آرمان&zwnj;های سیاسی همیشه در شکل آرمان&zwnj;های مذهبی تجلی پیدا می&zwnj;کند. بنابراین اگر جهاد یک اقدام صرفاً سیاسی شمرده شود، درست نیست که آن را جنگ مقدس ترجمه کرد. لکن بر اساس نظر فقها همه جنگ&zwnj;هایی که به رهبری دولت اسلامی واقع شود، جهاد محسوب می&zwnj;شود و تابع قوانین و مقررات جهاد است.

کتابخوان و فروشگاه کتاب

نظرات کاربران و نقد و بررسی مکاتب احیاگری اسلامی در هند قرن نوزدهم میلادی