معرفی ماهنامۀ گاه نقد شمارۀ 6

ششمین مجلۀ «گاهِ نقد» که اسفندماه ۱۳۹۹ منتشر شده است، سومین جلد از مجموعۀ سه ‌جلدی گاهِ نقد علوم اجتماعی با موضوع «جدال الگوهای توسعه در نشر ایران» است. این شماره به «الگوی بدیل توسعه» اختصاص دارد و در ادامۀ موضوع دو شماره پیشین و با گذر از جریان‌های راست و چپ، به بررسی الگوی اسلامی توسعه در آینه نشر ایران پرداخته است. این شماره تلاش می‌کند تا مقولۀ توسعه را با نگاهی اسلامی واکاوی کند و مبانی اسلامی توسعه را تحلیل و بررسی کند.

جلد نخست این مجموعۀ (گاهِ نقد 4) بر الگوهای توسعه نئولیبرال تمرکز کرده بود و به بررسی و تحلیل توسعه و الگوهای گوناگون آن در فضای نشر کشور پرداخته و با تمرکز بر الگوهای نئولیبرال و کمّی‌نگر، ویژگی‌های آن‌ها و الگوهای جایگزین را نقد و بررسی کرده بود. جلد دوم مجموعۀ (گاه نقد 5) نیز به جریان‌های چپ و منتقد سرمایه‌داری پرداخته بود و با بررسی انتقادهای وارد بر اقتصاد راست‌گرا و تحلیل آن دسته از نسخه‌های اقتصادی و سیاسی که کشورهای توسعه‌یافته برای دیگر کشورها تجویز می‌کنند، برای یافتن راهی جایگزین و غیراستعماری تلاش می‌کرد.

در این شماره مهم‌ترین و اصلی‌ترین ناشران حوزۀ توسعۀ اسلامی واکاوی شده‌اند و کتاب‌های هرکدام از این ناشران نقد و بررسی می‌شود. «گفتار»، «رهیار»، «هشدار»، «دیدار» و «نقدوار» بخش‌های گوناگون این شماره هستند که هرکدام از زاویه‌ای ویژه به توسعۀ اسلامی و ویژگی‌های آن در آینه کتاب‌ها نگریسته‌اند. در «گفتار»، سردبیر مجموعۀ علوم اجتماعی «گاهِ نقد»، علیرضا حدادی، نگاهی به پاسخ‌های گوناگون پرسش «برای توسعۀ کشور چه باید کرد؟» می‌اندازد و تأثیرگذاری متقابل حوزه‌های گوناگون را بررسی می‌کند. حدادی آموزش سنتی و آموزش متجدد و دیدگاه هرکدام نسبت به توسعه را واکاوی می‌کند و هم‌چنین ویژگی‌های برنامه‌های توسعۀ پیش و پس از انقلاب اسلامی را در کنار هم می‌سنجد. او هم‌چنین دیدگاه وبر به توسعه و اسلام را مرور می‌کند و پیوند دین و توسعه را از زاویه‌ای متفاوت تحلیل می‌کند.

در بخش «رهیار»، علی قجری اندیشه‌ها و آثار شهید سیدمحمدباقر صدر را مرور می‌کند و دیدگاه و انتقادهای وی نسبت به مکتب مارکسیسم را بیان می‌کند. قجری با نگاهی تاریخی به رابطۀ جهان اسلام و علم و توسعه، به بررسی اندیشه‌های شهید صدر می‌پردازد و نقدهای او به مارکسیسم را در چندین بخش مجزا صورت‌بندی می‌کند. در بخش «هشدار»، میلاد لطفی به یکی از پرسش‌ها و ابهام‌های بزرگ چند دهۀ گذشته پاسخ می‌دهد و شباهت‌ها و تفاوت‌های انقلاب اسلامی ایران و انقلاب‌های چپ را بررسی می‌کند. لطفی هشدار می‌دهد که با وجود شباهت‌هایی که در برخی زمینه‌ها میان انقلاب اسلامی و انقلاب‌های چپ وجود دارد، نباید این انقلاب را در زمرۀ انقلاب‌های چپ دسته‌بندی کرد.

در نخستین یادداشت بخش «دیدار»، مهدی کیانی به سراغ «نگاه اسلام به توسعه اقتصادی» می‌رود و با مرور تعریف‌های مختلف مفهوم توسعه، نگاهی به جهان‌بینی غربی و اسلامی پیرامون این مفهوم می‌اندازد و مقوله‌هایی همچون عدالت اجتماعی و استقلال اقتصادی و ... را از زاویه‌های گوناگون می‌کاود. در دومین یادداشت بخش «دیدار»، علی قجری ویژگی‌های «عدالت اجتماعی در اندیشۀ آیت‌الله شهید سیدمحمدباقر صدر و آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای را بیان کرده و نقاط برجستۀ عدالت اجتماعی در نگاه هریک را معرفی می‌کند. قجری با ترسیم شباهت‌ها و تفاوت‌های نظری شهید صدر و آیت‌الله خامنه‌ای، زاویۀ نگاه یک اندیشمند و یک رهبر اسلامی نسبت به اقتصاد و عدالت اجتماعی را به تصویر می‌کشد.

در بخش «نقدوار» مهم‌ترین کتاب‌ها و ناشرانی که به اقتصاد و توسعۀ اسلامی پرداخته‌اند، نقد و بررسی شده‌ و چکیده‌ای از این کتاب‌ها در اختیار خوانندگان قرار گرفته است.

نظرات کاربران و نقد و بررسی گاه نقد شمارۀ 6