در کتاب دید باز، تالیف رقیه بقایی، سعی شده به بررسی نقش سواد رسانه ای و مهارت تفکر انتقادی در انتخاب آگاهانه مخاطبان و سلامت جامعه پرداخته شود.

اگر مخاطبان یک رسانه از مهارت تفکر انتقادی برخوردار باشند می توانند اطلاعات رسانه ها را به درستی تجزیه و تحلیل کنند. بر همین اساس، رسانه های جمعی امروز به سمتی پیش می روند که به مخاطبان خود اطلاعاتی را ارائه دهند که از لحاظ علمی و محتوایی اطلاعات درست و قابل استناد باشند. بنابراین می توان گفت مخاطبان می توانند رسانه های جمعی را به یک سمت و سو حرکت دهند و رسانه های جمعی نیز می توانند تغییراتی را در باور، نگرش، افکار و در ذهن مخاطبان ایجاد کنند.

امروزه اهمیت سواد رسانه ای مهارتی حیاتی برای زیستن در عصر کنونی است. اگر بخواهیم تعریفی از سواد رسانه ای داشته باشیم می توان بگوییم؛ سواد رسانه ای، به فرایند تجزیه و تحلیلِ اطلاعات و بررسی صحت و سقم آن ها گفته می شود؛ که این یک فرایند پویا و تعاملی است. در باور قدیم این گونه بود که رسانه ها، باور عموم را شکل می دهند؛ ولی امروز به وضوح مشاهده می کنیم که یک ارتباط دو سویه بین رسانه ها و مخاطبان وجود دارد.

اگر مخاطبان یک رسانه از مهارت تفکر انتقادی برخوردار باشند می توانند اطلاعات رسانه ها را به درستی تجزیه و تحلیل کنند. بر همین اساس، رسانه های جمعی امروز به سمتی پیش می روند که به مخاطبان خود اطلاعاتی را ارائه دهند که از لحاظ علمی و محتوایی اطلاعات درست و قابل استناد باشند. بنابراین می توان گفت مخاطبان می توانند رسانه های جمعی را به یک سمت و سو حرکت دهند و رسانه های جمعی نیز می توانند تغییراتی را در باور، نگرش، افکار و در ذهن مخاطبان ایجاد کنند.

با توجه به این که رسانه ها با اهداف مختلفی شکل می گیرند، بسیار مهم است هنگامی که اطلاعاتی را از یک رسانه ی جمعی از قبیل دیداری، شنیداری و غیره دریافت می کنیم بتوانیم یک ارزیابی درست و منطقی داشته باشیم که لازمه ی آن داشتن مهارت تفکر نقادانه است. تفکر انتقادی، یعنی صبر، آن هم صبر کردنِ منطقی؛ که هدف آن بررسی، تجزیه و تحلیل است. برخی معتقد هستند هر اطلاعاتی که از رسانه های جمعی دریافت می کنیم را نباید بپذیریم و همواره از در مخالفت با پیام رسانه های جمعی بیرون می آیند؛ اما سواد رسانه ای به مخاطبان این امکان را می دهد که یک ارزیابی درست و منطقی داشته باشند.

در عصر حاضر، آموزش سواد رسانه ای مسأله ی فوق العاده مهمی است که این آموزش باید از سنین کودکی در مدارس به دانش آموزان داده شود. تفکر انتقادی که یکی از ده مهارت زندگی مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی و موضوعی حیاتی در سواد رسانه ای است، را مربیان آموزشی و روانشناسان باید از دوران ابتدایی که توانایی ها و مهارت های کودکان در حال شکل گیری است، آموزش دهند.

سواد رسانه ای در دنیای ارتباطی و اطلاعاتی امروز، یکی از نیازهای اساسی و مهم هر انسان و جامعه ای است. سواد رسانه ای پی بردن به واقعیت دانش به معنای قدرت است. پذیرش این موضوع، به تنهایی کافی نیست؛ بلکه هر فردی باید بداند که در اقیانوس عمیق و بسیار گسترده ی اطلاعات، به دنبال چه موضوعی است و چگونه می تواند آن را به دست آورد.

با خواندن کتاب دید باز، درمی یابیم که سواد رسانه ای قدرت درک کارکرد رسانه ها و معنی سازی در آنهاست و سه جنبه اصلی آن یعنی افزایش آگاهی نسبت به رژیم مصرف رسانه ای یا به عبارت بهتر، تعیین میزان و چگونگی مصرف غذای رسانه ای از منابع رسانه ای گوناگون؛ آموزش مهارت های مطالعه یا تماشای انتقادی؛ تجزیه و تحلیل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی رسانه ها.

بنابراین، در جامعه ای که مردمان آن از سواد رسانه ای بالایی برخوردارند و می دانند که به چه رسانه هایی مراجعه کنند و نیازهای خود را از کدام رسانه برطرف کنند؟ دیگر نمی توان نگران تأثیر منفی رسانه ها بر مردم و به ویژه جوانان بود و با توجه به این که کشور ایران از جمعیت جوان بالایی برخوردار است؛ آموزش سواد رسانه ای می تواند تأثیر خوبی در جلوگیری از سردرگمی، بی هدفی و انحراف مخاطبان و به ویژه نسل جوان داشته باشد.

نظرات کاربران و نقد و بررسی دید باز